The Gloaming - 2 - Real World Records
Volgens The Irish Times in februari 2015 praten muziekliefhebbers in de toekomst met eenzelfde bewondering over Martin Hayes als nu over Miles Davis en Jimi Hendrix: alle drie virtuoos in hun genre op hun instrument! Martin Hayes is een folk-gigant op fiddle met een passie voor Celtic Music, maar dan wel naar de eigengereide, eigentijdse meesterhand gezet. Hij speelt al jaren samen met meester-gitarist Dennis Cahill, maar samen vormen ze ook het fundament van de superformatie The Gloaming waarvan dit jaar het tweede album verscheen. Naar mijn bescheiden mening met afstand nu al het beste folkalbum van 2016. Twee jaar geleden verscheen hun debuut-cd, die een schok teweeg bracht bij de liefhebbers van Ierse muziek en die door muziekcritici alom werd bejubeld en met vijf sterren bekroond.
The Gloaming had de Ierse muziek opnieuw gedefinieerd en nieuw leven in geblazen. Hun muziek ontkende niet waar ze vandaan kwam, was zelfs doordrenkt van de traditie, maar tegelijkertijd hartstikke spannend en vernieuwend. Ierse folk in een modern jasje, zoals die moet klinken in de 21-ste eeuw. De vijf muzikanten van The Gloaming hadden met respect voor de traditie nieuwe wegen in geslagen, om de oude muziek nieuw, fris, en modern te laten klinken. Over hun naam vertelde Caoimhin Ó Raghallaigh me, toen ik in 2014 het mede door Martin Hayes samengestelde Kilkennyfestival bezocht: “The Gloaming is een bijzondere kwaliteit van licht, de overgang tussen dag en nacht. Het is mijn favoriete kleur in de avond. En de muziek verbindt. Het is niet donker, niet helder, niet tevreden, niet droevig... maar het is op de vooravond van al die dingen. Dat proberen wij een beetje weer te geven met onze muziek."
In die twee jaar na hun debuut is de Iers-Amerikaanse band The Gloaming een fenomeen geworden in de wereld van de nieuwe, traditionele muziek. Het was dus wachten op hun tweede cd. Zouden ze de hooggespannen verwachtingen opnieuw waarmaken? Om het antwoord maar snel te geven: Ja, ik vind dat ze met hun net verschenen tweede album duidelijk maken waarom deze vijfmansformatie in zo’n korte tijd een superattractie is geworden.
"Een schitterend album van een virtuoze band” stond te lezen in The Irish Times. Het uitgangspunt op The Gloaming 2 vormen nog altijd Ierse liederen en poëzie maar de snaren van Martin Hayes op fiddle en Caoimhin Ó Raghallaigh op hardanger fiddle wedijveren met het doordachte niet-folky pianogeluid van Thomas Bartlett, die subtiel het geluid van de groep meebepaalt en delicaat het schitterende vocale werk van zanger Iarla Ó Lionáird ondersteunt. Die toont op dit album aan over één van de meest betoverende vocale instrumenten in de muziek van dit moment te beschikken, terwijl Dennis Cahill deze trein met zijn ritmische gitaarspel veilig naar het eindstation rijdt. “Een groots repertoire maakt dit de coolste supergroep sinds het Million Dollar Quartet,” schreef een Amerikaanse recensent.
Dit is een groep die zich specialiseert in subtiliteit en verrassing, zoals te horen is in het emotionele hoogtepunt op de nieuwe cd over verdriet en scheiden Slán le Máighe, hun fascinerende behandeling van The Pilgrim’s song en het instrumentale The Rolling Wave, waar driftig pianowerk wordt afgewisseld met opzwepende fiddle dancetunes.
In deel 2 worden oude verhalen uit lang vervlogen, donkere eeuwen, hedendaagse poëzie, liedjes en melodieën doorgegeven en onderworpen aan de betoverende alchemie waarmee de vijf leden van The Gloaming het ruwe materiaal bewerken.
En die oude invloeden zijn vanaf het allereerste begin duidelijk wanneer The Pilgrim’s song begint met gestage pianoklanken van Thomas Bartlett en het archaïsche geluid van de hardanger van Caoimhin Ó Raghallaigh. Iarla Ó Lionáird werd voor dit nummer geïnspireerd door twee gedichten van Seán Ó Riordáin. Vanaf het begin bewijst hij met zijn bijna onmogelijk langzame, gestaag toenemende vocale bijdrage de verbazingwekkende controle die hij heeft over zijn stem en het doel dat hij daarmee wil bereiken. Het is een klok die tikt, een geest die zweeft, een ziel die wacht. En als de intensiteit toeneemt, laat Martin Hayes zijn viool dansen naast de steeds indringender piano-akkoorden. Iarla’s stem lijkt eeuwen te overbruggen en hij is duidelijk net zo bedreven in het vertolken van moderne poëzie als in oude legendes.
Er klinkt een donkere intensiteit als de hardanger fiddle en de piano het nummer Fáinleog (Wanderer) openen, waarna de stem van Iarla alles verzacht in een oud verhaal over het wonder van de magie. Kalmerend begint de gitaar van Dennis Cahill daarna samen met de violen en de piano aan een dans net zo licht en vol van gratie als de vlucht van de zwaluw, waarnaar het nummer is genoemd.
Een slipjig die al lang deel uitmaakte van het repertoire van Martin Hayes en Dennis Cahill als folkduo, wordt heel subtiel geïntroduceerd in een tempo dat beter aansluit bij een strathspey van Schotse origine, maar al snel gaat het tempo van The Booley House richting een jig met de twee violen terwijl de gitaar het tempo aangeeft en de piano voor de baslijn zorgt.
In een andere jig, Repeal The Union, horen we opnieuw Thomas Bartlett die met zijn piano niet alleen voor de baslijn zorgt, maar het een ritme en toon meegeeft, die doet denken aan de verfijnde ondersteuning van een rechtop staande akoestische bas.
Die opvallende kracht komt ook naar voren in The Rolling Wave, het nummer dat als basis dient voor een van de meest ver doorgevoerde muzikale ontdekkingsreizen op dit album. De jig biedt Bartlett aanvankelijk ruimte voor wat minimalistisch pianowerk, waarna de hardanger fiddle erbij komt, en beide instrumenten meer vertrouwen en kracht lijken te krijgen tijdens het door het superieure vioolspel van Martin ondersteunde refrein. In een kort intermezzo lijken de piano en de hardanger te treuren om het vertrek van de viool. Om weer op te bloeien wanneer die terugkeert met een nieuwe melodie, waarvan de mogelijkheden door de muzikanten van The Gloaming volledig worden benut.
De fiddle zet opnieuw de toon in Mrs Dwyer’s Hornpipe, terwijl de piano het tempo controleert en Caoimhin een stelletje houtblazers uit zijn hardanger lijkt te laten komen. Niet altijd is de groep bezig met het laten horen van hun schijnbaar grenzeloze inventiviteit. The Hare is eenvoudig en elegant met een zuchtende fiddle achter de kortademige hardanger.
Met Oisín’s Song brengt de groep een nieuw bezoek aan Ierlands oude verhalen, het nummer begint met een elegante, tedere gitaarsolo van Dennis Cahill waarna Iarla´s vocale bijdragen variëren van trillende basnoten tot een engelachtige alt in het lied over Ierlands grote krijger. In tegenstelling hiermee is het kinderlijk eenvoudige Cucanandy dat wordt weerspiegeld in de prachtige zang van Iarla aangevuld door de subtiele schoonheid van de piano. Daarna wordt de melodie in een breder kader geplaatst door de viool en de hardanger fiddle in een mengeling van Engelse en Gaelic vocalen.
Bess Cronin was een van de grootste inspiratiebronnen voor de collectie van traditionele Ierse liederen verzameld door Alan Lomax in de zestiger jaren van de vorige eeuw. Ze was ook de oudtante van Iarla en van haar komt het indrukwekkende Casadh an tSúgáin (The Twisting of The Hayrope) dat Iarla vorig jaar opnam voor een film van John Crowley. Hier krijgt het nummer meer kracht door de langzaam in volume toenemende piano gevolgd door meer subtiel pianowerk van Thomas Bartlett.
De Gaelic taal heeft veel mooie klaagzangen en liedjes over spijt. Eén van de allermooiste, Slán le Máighe (Farewell to Maigue), werd geschreven door de 18e -eeuwse dichter Aindrias Mac Craith. Dit hartverscheurende lied krijgt een prachtige, ongeëvenaarde vertolking van Iarla met pianobegeleiding en de hardanger fiddle voor het klagende refrein.
The Gloaming 2 lijkt met The Old Favourite erg ingetogen te eindigen. Er zijn geen breed gedragen verkenningen van multitonale mogelijkheden, geen hypnotiserende pianosequenties, geen jigs en reels. Toch is The Old Favourite veel subtieler dan je bij de eerste beluistering geneigd bent te denken. Het lijkt een vallend blad gevangen in een waterval van kleur en licht, zonlicht dat danst op de zachte rimpeling van aanspoelende golven.
Met 2 voldoet The Gloaming zonder meer aan de verwachtingen die ze bij hun debuutalbum opriepen. Ze gaan nu echter nog een stapje verder. Het is een nieuwe boeiende onderzoekingstocht van hoe je de traditie nieuw leven kunt inblazen. Emotioneel, vaak vermengd met verwondering. Alleen met deze gaven waarover de vijf leden van The Gloaming blijk geven in ruime mate te beschikken, kun je deur wijd open zetten voor de toekomst van de traditionele muziek in de 21ste eeuw.
Walter van Brakel
Op 2 oktober 2016 staan twee leden van The Gloaming, het duo Hayes & Cahill, op het GUO-podium in Tiliander in Oisterwijk. Het concert bij GUO is het enige van dit duo in Nederland en begint om 15.00u, belangstellenden kunnen digitaal reserveren op www.tiliander.com of telefonisch tijdens kantooruren op 013 – 5217220.
’s Avonds geeft Martin Hayes bovendien een fiddle-workshop in Hotel Boschoord in Oisterwijk, maar daarvoor geldt een gelimiteerde inschrijving. Informatie over deze masterclass staat op: https://www.irishtradmusic.nl/martin-hayes-masterclass-2nd-october-2016/
Wilt u de hele groep live horen? Dan kan dat op vrijdag 3 maart 2017 in de grote zaal van het Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam.