Frifot - Flyt - Amigo AMCD 762 / Music & Words
Met zangeres/violiste Lena Willemark, multi-instrumentalist/zanger Ale Möller en altviolist/zanger Per Gudmundson is Frifot een waar toptrio uit de Zweedse folk. Met de jazz-achtergrond van Willemark en Möller stond Frifot bekend om de innovatieve aanpak van traditionele muziek. Op Flyt, het vijfde album in hun 20-jarig bestaan, komt dat minder nadrukkelijk naar voren, zodat het 't meest toegankelijke Frifot folkalbum ooit is geworden.
Op haar vorige solo-album, Älvdalens Elektriska ('06), was al te beluisteren dat Lena Willemark zoetjesaan terugkeert naar haar roots. Nu is dat nog duidelijker. De jazzelementen zijn naar de achtergrond verdrongen, hoewel de instrumentalen (nog altijd iets meer dan de helft van de 20 nummers) met hun vaak springerige syncopische aanpak en onverwachte wendingen nog steeds buitengewoon boeiend zijn. Het hogere traditionele karakter komt met name tot uiting in de zangnummers.
Waar de vocalen aanvankelijk enkel door Willemark voor haar rekening werden genomen, is de driestemmige samenzang nu een van de mooiste ontwikkelingen bij Frifot. Op hun vorige Grammy-winnend album Sluring ('03) hoorden we dat voor het eerst, hier is het verder uitgewerkt. Ze beschikken alle drie over uitstekende stemmen, wat in samenzang leidt tot een prachtig rijk geluid.
Vooral de a capella-stukken zijn om in te lijsten. Zoals Vildfågel, op een tekst die Willemark vond in een van vriendin Kirsten Bråten Berg geleend boek met korte Noordeuropese folk-teksten. En het verstilde Aftonkoral met een psalmtekst op een traditionele melodie. Het prangends klinkt de samenzang in Jag Lyfter Mina Hander. Het gaat om een koorzangvorm overgeleverd vanuit de oude Zweedse Gammalsvenskby-kolonie in het zuiden van de Oekraïne. Het loopt uit op een hoge schelle herderskreet door Lena Willemark. Waar ze dat op vorige albums meer deed is dit de enige keer op dit album.
Willemark is van oudsher de vocaal sterkste van het trio. Zij neemt verder de leadzang voor haar rekening met warme zang zonder overbodige ornamentjes, vanuit haar tenen. Haar range is ongekend. Ze kan evengoed zalven als krijsen, hoewel dat laatste evenals de joik nauwelijks op dit album gebeurt.
Het meest bezield hoor ik haar in Sommervalsen, bij lyrische violen en drijvende mandola. De Frifot-kenner gaat ongetwijfeld een licht branden. Inderdaad, Sommervals staat ook op hun album Järven uit '96. Maar daar enkel instrumentaal. Nu heeft componist Ale Möller er het gedicht Högsommar van Gabriel Jönsson bij gevonden, dat hij perfect vond passen bij deze heerlijke wals. Het is een nóg zwieriger vertolking geworden dan op Järven.
Nog zo'n buitengewoon zangnummer vind ik Regnets Tid met gevoelvolle zang bij altviool na een beklijvende fluitsolo (Möller) als intro. En Min Sol, een gedicht van Michelangelo (!), bij enkel sprankelende mandoline.
Maar goed, zoals gezegd is meer dan de helft van dit 1 uur durend album instrumentaal. Meest dansbaar, het gaat met name om polska in verschillende variaties, scottish, mars en wals. De boventoon wordt gevoerd door de dynamische violen van Gudmundson en Willemark die soms een naadloze mix aangaan met de wonderlijkste fluitjes en koehoorn van Möller. Hoewel Ale Möller op zijn mandola een dienende rol vervult bij strijkers en stemmen, weet hij steeds de nodige swing aan te brengen.
Op Sluring speelde Per Gudmundson in een nummer (Hoga Berg) nog Zweedse doedelzak, het instrument waarmee hij aanvankelijk in Zweden bekend werd. Nu beperkt hij zich volledig tot violen en zang. In het enige nummer waar zijn sackpipa op zijn plaats was geweest, de traditionele Svedins Polska, wordt die rol ingenomen door Möllers schalmei.
Henk - Waarding 8,5