De gidsfunctie van een groot
folkfestival als dat in Tilburg
-door Henk-
Folkmuziek kruipt sinds een jaar of vijf uit het verdomhoekje, waar ze begin jaren tachtig in terecht gekomen was, overladen met clichees als geitenwollen sokken muziek. Voor het eerst sinds de folkrevival in de jaren zeventig worden in toenemende mate folkgroepen geprogrammeerd door culturele centra, schouwburgen en muziekcentra.
Waar boven de rivieren de belangstelling zich hoofdzakelijk richt op Keltische en Angelsaksische folk, komt in de zuidelijke provincies folkmuziek uit heel Europa aan bod, dit waarschijnlijk onder invloed van de wijdvertakte folkboom in België.
Als in januari 2000 het International Folk Festival in Tilburg haar première beleeft is dat in ons land het eerste festival sinds tijden dat een breed spectrum aan Europese folkmuziek presenteert. Festivals die al langer bestaan richten zich specifieker op bijvoorbeeld Friese muziek (het Tsjoch-festival) of Keltische muziek (Folkfestival Zwolle, Irish Festival Bergen op Zoom).
In het Eindhovens Dagblad spreekt de Brabantse liedjesschrijver en -zanger Gerard van Maasakkers de hoop uit dat het Tilburgse festival net zo'n aanjager vormt als destijds de Folkdag in Moergestel (zeventiger jaren). Jongeren raakten toen enthousiast en gingen zelf ook weer folkmuziek maken, constateerde hij.
Spin-off
Er is vervolgens zeker sprake van een spin-off van Tilburg. Ten aanzien van de dan opkomende folk-verschijnselen is het moeilijk een onderscheid te maken tussen enerzijds een direkt gevolg van Tilburg en anderzijds een voortvloeisel uit de dan geldende tijdsgeest. In ieder geval organiseerde Tilburg het eerste grote meerdaagse folkfestival sinds lange tijd in Nederland. Het is dan ook niet enkel van betekenis voor de muziekliefhebber, maar ook voor een hele wereld eromheen.
Media gaan er meer aandacht aan besteden. Er ontstaan folk-labels. Nieuwe festivals, folkclubs, gespecialiseerde cd-winkels.
In het jaar dat het festival in Tilburg begint volgen er meer. Zes maanden later heeft in Eindhoven het eerste Folkwoods festival plaats. En er komen nog steeds nieuwe festivals bij. In overeenstemming met het karakter van de muziek gaat het vaak om redelijk kleinschalige festivals als het Triskell Folkfestival in het Limburgse Merkelbeek, Folk Grollo dat in maart 2003 haar eerste editie beleeft, of Pastorale au Parvis, een festival in het Zeeuwse dorp Nisse, onder Goes, dat de laatste jaren naast licht-klassieke muziek ook wereldmuziek en folk programmeert.
Op verschillende podia hoor je meer en meer folkmuziek. In Oisterwijk ziet GUO-concerts het licht, een concert-organisatie die veel plaats inruimt voor folkmuziek. Het aantal folkclubs in Nederland groeit tot een dertigtal en steeds meer muziekcafees gooien de schroom van zich af en programmeren folkmuziek.
Alternatieve poppodia blijken opeens niet meer wars van folk- en aanverwante muziek. De Melkweg in Amsterdam plaatst groepen op haar podia, die het Tilburgs festival naar Nederland haalt. Tivoli in Utrecht verbreedt ook haar horizon en laat rootsmuziek toe. Anderen volgen snel, zoals De Effenaar in Eindhoven, Rotown in Rotterdam en Paradiso in Amsterdam.
Pop- en andere grootschalige festivals programmeren internationale groepen die hun eerste optreden in Nederland hadden op het Tilburgse podium, zoals de Franse groep Debout sur le Zinc, het Noorse The RealOnes en de Finse accordeonvirtuoos Kimmo Pohjonen.
DJ's specialiseren zich in folkmuziek. De Utrechtse DJ.Wizzard, die in de Melkweg en later op het Tilburgs festival ervaring opdeed, stond afgelopen zomer voor het eerst op Europa's grootste folkfestival, Dranouter (B).
Opvallend is de enorme hausse in Keltische folkfestivals. Alleen al dit najaar zijn er in Nederland een stuk of tien. Onder noemers als Celtic Night, Irish Night, Irish Festival worden kwalitatief uitstekende musici uit landen met een levende keltische muziektraditie naar Nederland gehaald, die al eerder op het onderdeel The Celtic Connection van het Tilburgs festival stonden.
Tilburg kent al vanaf haar start een speciale avond met dit soort muziek en liet vooraanstaande vertegenwoordigers optreden. De Ierse groep Kila, een vertegenwoordiger van de nieuwe jonge stroming Ierse muzikanten beleefde haar Nederlandse primeur in Tilburg en staat nu op Celtic Nights in Groningen, Enschede en Leeuwarden. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor Flook (Engeland) en Suzanne Seivana (Galicië).
Maar ook keltische groepen als Danu (Ierland), La Bouttine Souriante (Canada) en Kepa Junkera (Spanje) presenteerden zich in Tilburg voor het eerst aan een groot Nederlands publiek.
Het Tilburgs folkfestival is niet alleen een inspiratiebron voor anderen, maar ook trendvolgend. Bij haar programmering houdt het rekening met toenemende interesse voor aanverwante muzieksoorten als Amerikaanse rootsmuziek, blues, alternative country, singer-songwriter en wereldmuziek.
De programmering is op die vlakken echter niet afwachtend of volgend, maar gewaagd en toonaangevend. Komend festival is er een avond ingeruimd voor Amerikaanse rootsmuziek met bijvoorbeeld de bluegrass-revelatie van dit jaar Nickel Creek (voor 't eerst in Nederland). Voorgaande jaren waren er vertegenwoordigers uit de wereldmuziek zoals Regis Gizavo en Renaud Garcia-Fons.
Waar in Nederland vrijwel nooit folk uit zuideuropese landen op de podia staat grossiert Tilburg daar in. Groepen als Les Primitifs du Futur, Dancas Ocultas, Gaiteiros de Lisboa speelden er voor het eerst op een groot podium in Nederland.
Komende editie is op Elena Ledda na de complete top van de Italiaanse folk in Tilburg aanwezig met Lucilla Galeazzi (Nederlandse primeur), Ricardo Tesi, Banda Ionica en Tenores de Bitti. Voor Nederlandse, maar ook Belgische liefhebbers van folk- en wereldmuziek uit die contreien is Tilburg nagenoeg de enige mogelijkheid om deze muziek live te genieten.
De media hebben dit ook in de gaten. De Volkskrant heeft sinds ruim een jaar een medewerker die zich speciaal over wereldmuziek en folk buigt. Ton Maas schreef voor die krant in januari dit jaar voor het eerst een recensie over het Tilburgse festival, zoals hij in die krant voor het eerst ook ruim aandacht besteedde aan Folkwoods in Eindhoven.
Kranten als Het Parool en NRC schrijven ook frequenter over dit soort muziek.
Regionale kranten als die in Zwolle, Den Haag, Limburg, Brabant en Zeeland hebben al langer journalisten of medewerkers in dienst die met kennis van zaken over deze genres schrijven.
Een gespecialiseerd tijdschrift als New Folk Sounds krijgt op grote festivals als dat in Tilburg, gemakkelijk de gelegenheid om de buitenlandse muzikanten aan het woord te laten. Nederlands gerenommeerde popmuziekblad Oor kan ook niet meer om folk en wereldmuziek heen. En sinds een paar jaar bestaat er het florerend gespecialiseerd blad Heaven.
De VPRO-radio geeft in een toenemend aantal programma's ruimte aan folk, rootsmuziek en wereldmuziek. Regionale omroepen hebben speciale programma's over volks- en streekmuziek, zoals Hubert van Hoof in Limburg, Lia de Haas in Brabant en Henk Scholte in Groningen.
Lokale omroepen zijn actief op roots- en folkgebied met programma's als Crossroads bij de BRTO in Bergen op Zoom, Radio Rijnwoude met het programma "Under the Tree", de Lokale Omroep Hoorn met Long Distance en Radio Winschoten met o.m. het programma Bluestrain.
Ook op internet is folkmuziek geen onbekende meer. Kijk eens op www.folk.pagina.nl en je constateert dat folk in Nederland weer leeft. Maar ook de aanverwante muziekstijlen als roots, alternative country, blues en wereldmuziek scoren in toenemende mate in alle soorten media. Op die vlakken gebeurt in Nederland al het nodige, maar Tilburg integreert het in een breder pallet. In het oog springende festivals in Nederland die zich specifiek op een van deze verschillende stijlen richten zijn: Big Barrel Blues in Nieuw Beerta, Moulin Blues in Ospel, Mundial in Tilburg en het Amsterdam Roots Festival.
Rootsmuziek is evenals folk aan een opmars bezig. Blue Highways in Vredenburg Utrecht, Take Root in Assen timmeren al enkele jaren aan de weg. In Bergen op Zoom was onlangs het eerste Hollandiana-festival met uitsluitend Nederlandse groepen die muziek maken, die voor het gemak onder de grote noemer Americana wordt gerangschikt. Poptempel de Effenaar in Eindhoven vulde een dezer weken een avond met Brabantse rootsmuziek, niet onder de noemer Americana, maar Brabantia.
Vooraanstaande muziekcentra zoals die staan in Den Haag, Rotterdam, Amsterdam en Eindhoven en middelgrote theaters en schouwburgen plaatsen steeds vaker folk- en rootsmuziek op hun zwaar gesubsidieerde podia. Op een enkele uitzondering na - zoals het Arsenaaltheater in Vlissingen, of de Hofnar in Valkenswaard - gaat het echter om risicoloze programmering.
Het is goed vast te stellen dat een karig gesubsidieerd festival in Tilburg die risico's wél neemt en daarmee het pad effent voor de gevestigde cultuurcentra. Je kunt stellen dat Tilburg de fraaie maar nog relatief onbekende muziek salonfähig maakt. Eigenlijk mag je verwachten dat de grote cultuurpaleizen - rijkelijk ondersteund met ons belastinggeld - de burger in een veel eerder stadium laten kennis maken met al die mooie muziek. Vooralsnog blijft die gidsfunctie, die voortrekkersrol, echter gewoon waar die al lang ligt: in Tilburg.