-door Mirjam Adriaans-
Tijdens de diverse lockdowns in verschillende delen van de wereld hebben heel wat muzikanten een nieuw album gemaakt. Like A Raindrop On A Feather van singer-songwriter Tom Mank en celliste Sera Smolen is langer dan een ep, korter dan een reguliere plaat, maar zeer de moeite waard om naar te luisteren, dus stuur ik het duo maar eens een paar vragen over hun achtergrond en het nieuwe album.
Muziekmaat Theo wees me ooit op het werk van Tom Mank & Sera Smolen, die ik een jaar of zeven geleden voor het eerst live zag met diverse begeleiders. Ik herinner me het bijzondere van de cellobegeleiding, een prachtige mondharmonica, een vleugel en mooie verhalende liedjes. De vonk sloeg definitief over toen ik een optreden van enkel het duo meemaakte en zag hoe er magie ontstond door de prachtige cellobegeleiding van Sera gevlochten door de akoestische gitaar en de ietwat gruizig hese fluisterstem van Tom, die er ook nog wat mooie verhalen bij vertelde ter uitleg. De liedjes en de verhalen stonden centraal en ik bleef luisteren naar de albums. Want luisteren naar nieuwe liedjes van Tom en de cello van Sera, dat is bepaald geen straf. Telkens weer raak ik gefascineerd door de teksten en de prachtige klanken uit dat mooie strijkinstrument, dat vooral bekend is uit de klassieke muziek, maar slechts zelden gebruikt wordt in de singer-songwriterswereld.
Net als vele andere muzikanten hebben Tom en Sera niet achter de geraniums gezeten tijdens de lockdowns, ze maakten Like A Raindrop On A Feather, een lange ep of een kort album, het is maar net hoe je er tegenaankijkt. En de techniek om muziek te maken in verschillende ruimtes of zelfs werelddelen en die opnames later tot een geheel te smeden in een studio gebruikten ze al op eerdere albums, dus was er ook in tijden van lockdown geen enkele reden om hun vaste gasten niet uit te nodigen.
Daardoor is het nieuwe album een logisch vervolg op de voorganger We Still Know How To Love, met grotendeels dezelfde muzikanten, uit Amerika, Nederland en België. De thematiek is overigens wel anders, want verhalen over tijden van oorlog en liefde hebben plaatsgemaakt voor verhalen vol verlangen naar een tijd die ooit was, een tijd waarin je eenvoudigweg kon samenzijn met andere mensen.
Al luisterend naar Like A Raindrop On A Feather hoor ik heel wat tekstuele pareltjes. Ik had ook niet anders verwacht van Tom Mank, en dat begint al gelijk met "I remember a concert in the rain". Dat kleine openingszinnetje van het eerste nummer, Surrounded By Strangers, raakt mijn hart. Want wat een zekere minister ook mag beweren, een dvd haalt het niet bij een echt concert, al dan niet in de regen. De basklanken (Rich DePaolo) maken het stuk net wat donkerder dan ik van Mank gewend ben, maar samen met de licht vervreemdende cello en gitaren lijken ze een klein vleugje wanhoop te vertolken. Het donkere geluid blijft aanwezig, maar in de volgende nummers maakt de vervreemding plaats voor een soort berusting en nostalgie. Conspiracy of Kindness is een heel mooi duet van Mank met de heldere vocalen van Kimberly Claeys, ondersteund door een weemoedige cello en... hoor ik daar een subtiel accordeongeluid? Zeker, en die wordt bespeeld door een bekende in de folkwereld van de Lage Landen, Bart MJ De Cock. Met een enkele klokslag wordt het instrumentale Postcard To Paula ingeluid, waarna de cello een heerlijk intrigerend samenspel aangaat met een klokkenspel, dat heel oosters aandoet, soms ijl, dan weer mysterieus, om te eindigen met een dubbele klokslag. Een gevoelig juweeltje dat me raakt zonder woorden, dat overkomt me niet vaak.
Er staan slechts zes nummers op Like A Raindrop On A Feather, die samen zo'n 25 minuten in beslag nemen, maar Tom Mank & Sera Smolen hebben hiermee wederom een sterk plaatje afgeleverd dat het beluisteren meer dan waard is. Luister vooral vaker, om alle muzikale en tekstuele subtiliteiten te (her-)ontdekken en simpelweg te genieten van die prachtige verhalen.
Het is een plaat waar ik graag meer over wil weten, net als van hun algemene muzikale achtergrond. Het contact is snel gemaakt via social media en wat volgt is een fijne mailwisseling met het bijzondere duo Tom Mank & Sera Smolen.
Eerst duiken we in de algemene achtergrond:
FF: Wanneer ben je begonnen met het spelen van muziek en kun je daar iets over vertellen?
Tom: Mijn moeder speelde mijn leven lang gitaar, maar ik begon pas later. Ik begon gitaar te spelen toen ik 19 was - op de universiteit - ik nam mijn gitaar 4 jaar lang mee naar elke klas, speelde tussen de lessen door en leerde van anderen. Ik nam mijn gitaar in de zomer mee naar de oceaan en leerde op het strand. Ik nam mijn gitaar mee naar mijn vakantiebaan bij een asfaltfabriek en speelde tussen werkopdrachten door. Ik nam mijn gitaar mee naar feestjes. Mijn eerste gitaar was een Harmony.
Sera: Ik heb een vrij typische opleiding gehad als cellist in het schoolorkest. Mijn liefde voor de cello groeide toen ik een manier nodig had om mezelf uit te drukken zonder woorden. Ik heb muziekuitvoeringen en muziekpedagogiek (de studie van hoe we leren en onderwijzen) gestudeerd voor al mijn diploma's, inclusief mijn doctoraat.
FF: Welk(e) instrument(en) speel je en wat gebruik je als je zelf componeert?
Tom: Ik kocht mijn Martin D-28 in 1974. Ik kwam er al snel achter waarom hij te koop was - hij had een "zwak" bovenblad en je kon alleen lichte snaren gebruiken - die ik nog steeds gebruik. Het blad moest uiteindelijk in de jaren '90 worden vervangen - dus heb ik hem opgeborgen zodat ik kon sparen voor een ander blad. Ik kocht een Taylor-gitaar en dat werd mijn belangrijkste gitaar - we begonnen in 2005 met toeren in Europa en dit was de gitaar waarmee ik toerde. Toen mijn moeder in 2012 overleed, liet ze me een klein bedrag na en omdat ze zo van muziek hield, verving ik het bovenblad van mijn Martin D-28. Dat is de gitaar waarmee ik sinds 2012 toer.
Sera: De cello kan korrelig, transparant of rijk zijn als chocolade. Hij kan zingen, krabben en huilen. Hij kan bas, akkoorden, melodie en texturen spelen. Als onderdeel van onze geschiedenis vieren de Bach Suites op prachtige wijze de cello als solo-instrument. Als ik een stuk voor cello solo maak, heb ik het gevoel dat ik veel van dit soort geluiden kan gebruiken om mijn eigen taal te spreken.
FF: Heb je ooit in een band gespeeld (en zo ja, wat was de naam ervan)?
Tom: Ik zat in een newgrassband in de jaren 80, Blue Country genaamd. Ik zat in die band tot 1990 toen ik gezondheidsproblemen kreeg.
Sera: Ik heb altijd genoten van het spelen van alle muziek en concerten met Tom en heb zoveel van hem geleerd. Zijn muziek heeft me op vele manieren de kans gegeven om te groeien. In het verleden heb ik gespeeld in symfonieorkesten, strijkkwartetten, pianotrio's en cello-ensembles. Ik heb gespeeld met een gitaartrio met de naam Entre'act, een avant-garde cellokwartet dat Cello-phane heette, en met een experimenteel jazzensemble genaamd Hesterian Musicisim, om er maar een paar te noemen. Ik heb een project gedaan met dichter Susan Hoover genaamd "Xerox the Clouds" en heb veel originele moderne composities in première gebracht op het Chiron Festival.
FF: Wie is jouw grote muzikale held (meerdere antwoorden mogelijk)?
Tom: John Lennon, Neil Young, Skip James, Greg Brown, Eliza Gilkyson, en nog veel te veel om op te noemen...
Sera: Er zijn veel cellisten wiens muziek zo prachtig is dat ik aan het einde van het concert voor altijd ben veranderd. We konden niet genoeg zeggen over Pablo Casals. David Darling is een enorm belangrijke inspiratie en mentor voor mij geweest. Jacqueline DuPre heeft ook de wereld veranderd met de schoonheid van haar muziek... om er maar een paar te noemen. Natuurlijk, uit Nederland, Ernst Reijseger is zo briljant en zo'n gamechanger!
FF: Wat betekent folkmuziek voor jou?
Tom: Ik hield al vroeg van rock&roll - Beatles, Traffic, Cream, enz., maar hield altijd het meest van het 'akoestische' geluid. Ik hou van het geluid van alle akoestische instrumenten.
Sera: Het is interessant dat wanneer mensen proberen te zeggen wat voor "soort" muziek we spelen, het moeilijk voor hen is om een gemakkelijke categorie voor ons te vinden!
FF: Als je een leuk verhaal bij een van de antwoorden hebt, mag je dat gerust delen, ik ben altijd benieuwd naar wat een muzikant maakt tot wat hij of zij doet.
Sera: Improviserend musicus worden is heel belangrijk voor me geweest. Een klassieke muziekopleiding omvat normaalgesproken geen improvisatie. Ik leerde eerst improviseren van David Darling. Voor een klassieke muzikant kun je soms het gevoel hebben dat je door de grond zou kunnen zakken als je een fout maakt. Natuurlijk had ik nooit gedacht om te mogen improviseren met David Darling! Het was ZO GEWELDIG! Sindsdien improviseer ik in theaters, met dansers, schilders, dichters en beeldhouwers. Ik geef veel om de manieren waarop iedereen kan leren improviseren en zijn eigen muziek kan maken.
Nu begin ik met alle studenten in mijn studio om zowel klassieke muziek te spelen als om te improviseren. We moeten natuurlijk de meesterwerken leren, maar we willen dat onze jonge mensen hun eigen muzikale stemmen verwerven. Ik ben al 25 jaar adjunct-directeur en help bij alle workshops op het New Directions Cello Festival. Dat is een groot deel van mijn verhaal.
Tijdens deze tour zal ik lesgeven in Duitsland, België en in Nederland.
FF: Na deze vragen zou ik ook graag meer willen weten over hoe jullie twee een duo werden...
Sera: Tom heeft nu twee openhartoperaties ondergaan. Na zijn eerste hartoperatie wist hij dat hij zijn muziek centraal moest gaan stellen. Hij nam het goede besluit om een opname van zijn eigen muziek te maken. En zoals het verhaal gaat... in de opnamestudio werkten ze aan de nummers en Tom zei... "wat als we cello toevoegen aan een paar van deze nummers?" De opnametechnicus zei: "OK, dan wordt het tijd om Sera te bellen". En zo hebben we elkaar leren kennen! Dit is lang geleden. We bleven samen muziek maken en tot onze verbazing kwamen we steeds dichter bij elkaar. En we maakten zoveel muziek samen dat we op een dag trouwden. Dus voor mij is een concert spelen met Tom hetzelfde als uitgaan. We kunnen op zo'n speciale manier samen zijn op de avonden dat we concerten spelen.
FF: Dan wil ik ook graag nog wat weten over Tom's teksten en Sera's cellospel.
Sera: Tom maakt de teksten en de muziek. We spelen en spelen de liedjes. Soms ontwikkelen de nummers zich op een nieuwe manier door samen te spelen. Soms blijft een nummer precies zoals Tom het gemaakt heeft. Soms is de muziek van Tom zo puur en eenvoudig dat ik precies in die stemming moet komen om heel eenvoudig vanuit het hart te spelen. Om andere nummers te ondersteunen kan de cello sfeer, textuur of bas toevoegen. Soms voegt de cello een intro of een brug toe. Ik vind het altijd heerlijk om blues te spelen met Tom.
Tom Mank & Sera Smolen - Like A Raindrop On A Feather - eigen beheer
FF: Na de algemene vragen wil ik natuurlijk ook graag een en ander weten over het nieuwe album en de gasten die meespelen (live en op plaat).
Tom neemt alvast het initiatief: We ontmoetten Gait Klein Kromhof (mondharmonica) tijdens onze tour in 2010. We speelden in Assenede en de eigenaresse daar zei dat haar vriend, die het geluid aan het opzetten was, "mondharmonica speelde". Sindsdien hebben we steeds met hem gespeeld en opgenomen.
Ik ontmoette Kimberly Claeys (zang) toen ik op Beyond The Flags [een van de vredesconcerten die georganiseerd worden in België ter herdenking van de eerste wereldoorlog, red.] speelde in 2015. Ik vond haar zang prachtig en sindsdien hebben we cd's en video's met haar opgenomen en concerten gespeeld met haar.
We kwamen Ellen Shae (zang) tegen bij de maandelijkse Songs From The Heartreeks in Middelburg. We hebben samen gespeeld en samen opgenomen. Ze heeft ons twee keer in de VS opgezocht en we logeren bij haar voor het grootste deel van deze tour.
Zij staan allemaal op de nieuwe cd.
Amy Merrill (viool) en Kathy Ziegler (piano, zang) kenden we al in Amerika. Ze vehuisden allebei naar Europa, trouwden en kregen kinderen. We toeren met hen wanneer we hier zijn. Ze staan niet op deze cd, maar wel op andere. We kennen Kathy sinds ze 20 jaar geleden in Ithaca woonde - en Rich DePaolo (bas) woont ook in Ithaca bij ons in de buurt.
FF: Kun je iets zeggen over Like a Raindrop on a Feather?
Sera: Dit zijn de nummers die we hebben gemaakt toen de wereld in quarantaine was. Alle uitvoerende artiesten bleven thuis. Terwijl iedereen worstelde, worstelden kunstenaars op hun eigen manier. We besloten om thuis te blijven en alle muziek te maken die we konden, gezien de omstandigheden.
FF: Like A Raindrop On A Feather is een regel uit Soft Landing, waarom heb je dit als albumtitel gekozen?
Tom: het klonk als een interessante titel die een goede hoesfoto zou kunnen zijn. We hebben dit eerder gedaan - ons album "Swimming in the Dark" is ook vernoemd naar een regel in een van de nummers.
FF: De tekst van openingsnummer Surrounded By Strangers lijkt verband te houden met de pandemie, klopt dat en kun je iets over het nummer vertellen?
Tom: Ja, dit hele album is geschreven tijdens de pandemie. Ik voelde me geïsoleerd en miste alle situaties waar ik van hield, waar ik omringd was door vreemden en waar we samen onze ervaringen deelden.
FF: Je noemde eerder al met welke muzikanten je meestal speelt, maar één naam viel me op toen ik naar de credits keek: Bart MJ De Cock (hij speelt ook in Kadril, heel bekend in de folkscene hier). Zijn accordeonpartij is vrij subtiel, maar het doet me een beetje denken aan onze Nederlandse draaiorgels en ik vind Conspiracy of Kindness een heel fijn nummer, hoe kwam hij erbij, heb je eerder met hem gewerkt en kun je me iets vertellen over wat je inspireerde om het lied schrijven?
Tom: Gait Klein Kromhof hoorde de basisopname en hij stelde voor om een accordeon toe te voegen - Sera en ik vonden het allebei een goed idee. De ProTools-bestanden waren op dat moment in de studio in Europa en Kimberly zong erop - ze was net lid geworden van de band Kadril en stelde voor om Bart te vragen en hij zei ja. Nee, we hadden hiervoor nog niet met hem samengewerkt. Ik hoop dat de liefdesaffaire in het lied tijdloos aanvoelt - het kan plaatsvinden in 1700 en er worden brieven voorgelezen OF het zou kunnen plaatsvinden in 2020 en er worden sms-berichten of e-mails gelezen. Of misschien een telegraaf in 1920?
FF: En tenslotte heb ik nog een paar vragen voor Sera over Postcard To Paula (ik vind het een heel mooie, gevoelige instrumentaal):
De titel suggereert dat het stuk verwijst naar een echt persoon, kun je me iets vertellen over je inspiratie hiervoor? En de klokken die ik helemaal aan het begin en het einde hoor, zijn dat echte klokken of kun je dat op een klokkenspel doen?
Sera: Postcard To Paula is gemaakt voor onze schoonzus, de vrouw van Toms broer, die afgelopen april onverwachts is overleden. We waren heel close, maar ze vertelde niemand over haar ziekte. Met een gecompliceerd gezinsleven als kind met veel stiefbroers en -zussen en stiefvaders, had ze zelden het gevoel dat iemand 'familie' voor haar kon zijn. We waren heel close en beschouwden elkaar als familie, ook al moesten we slechts enkele dagen voordat ze stierf afscheid van elkaar nemen. Ik schreef het lied omdat ik een manier wilde om met haar te communiceren en voerde het lied uit tijdens haar herdenkingsdienst.
De klokken zijn een klokkenspel gemaakt door de geweldige instrumentenmaker Manfred Bleffert. Ik onderzoek oude stemmingen die zijn geïdentificeerd door de antroposofist Rudolf Steiner, en wilde die schaal en die stemming graag gebruiken voor Postcard To Paula.
Het verklaart meteen waarom deze instrumentaal me zo raakt en is een duidelijk voorbeeld van wat ze eerder heeft geschreven over hoe ze haar eigen taal spreekt met haar instrument. Ze schrijft dit antwoord 's nachts, net terug van hun eerste concert deze tour in Duitsland waar ze een staande ovatie kregen en een toegift mochten doen. Blij dat ze voor echt publiek mogen spelen en met een kersvers album op zak, zijn ze de komende tijd in Europa. In Nederland zijn ze slechts twee keer te zien (bij de Blue Room Sessions in Den Bosch op 16 november en in 't Schallemaaj te Ossenisse op 21 november), dus grijp je kans als je dit bijzondere duo en hun begeleiders live wilt meemaken.
Website Tom Mank: https://tommank.net/
Tom Mank & Sera Smolen, tourdata Europa 2021: