- door Henk -
Nikolaj Marks van Travak stelt zijn complete repertoire aan dansmelodieën - ruim honderd - gratis beschikbaar voor iedereen. De multi-instrumentalist uit Venlo (draailier, nyckelharpa, doedelzak en hakkebord) heeft een knap staaltje monnikenwerk verricht door al die nummers in notenschrift om te zetten. Ze zijn sinds twee dagen op de site www.travak.nl te downloaden. En het loopt als een tierelier. "Dat dit boek zo overweldigend goed aanslaat is voor mij een teken dat de echte traditionele balmuziek nog steeds leeft", vertelt Marks.
Naast Marks speelt ook Wil van Gorkum (gitaar, trekzak, zang) in Travak. Dit duo geniet tegenwoordig bekendheid als huisorkest van Folkbal Eindhoven. Maar ze zetten ook al enige tijd de toon op folkbals in de Duitse steden Krefeld, Bonn en Keulen. Deze zomer staan ze op Folkwoods.
Nikolaj Marks op het afgelopen folkbal, foto Ronald Rietman
Vreselijke klus
Na enkele jaren met de groep 't Gelag gespeeld te hebben op Bourgondische feesten wilden Wil en Nikolaj zich helemaal toeleggen op balfolk. Daarom formeerden ze Travak. Vanaf begin vorig jaar zijn ze bezig geweest met het samenstellen van de bundel.
Marks: "Omdat we voor dansers gingen spelen hebben wij ons repertoire ernstig op de schop genomen. Wat in het boek staat is wat overbleef van alles wat we hebben uitgeprobeerd. Dat werd op een gegeven moment zo'n zooi van rondslingerende papieren dat ik maar besloot om er een fatsoenlijke bundel van te maken. Halverwege de klus vroeg ik me af waar ik in 's hemelsnaam aan begonnen was want het is een vreselijke klus om dagen aan een stuk noten te typen."
Je zou dus denken dat het hierbij blijft, maar niks daarvan. Marks: "Aan de nummering kun je zien dat het boek nog lang niet klaar is. De bedoeling is dat er met enige regelmaat supplementen op onze site komen om het boek uit te breiden. Let wel dat er in het boek alleen maar deunen komen te staan die wij daadwerkelijk zelf spelen. Ook al mag iedereen een kopie hebben; het is en blijft het werkboek van Travak!"
Feestbundel
De voorkant van de bundel is opgesierd met een rake schets van een typisch oud-Frans tafereeltje. Een man speelt doedelzak met naast zijn stoel een glas en een fles wijn. Marks: "Dit moet 'n beetje de sfeer oproepen van Frankrijk in de jaren 20. Een tijdperk waar er voor mijn gevoel de meest spannende dingen op het gebied van traditionele muziek gebeurden! Als ik ergens sta te jengelen dwaal ik heel vaak in mijn gedachten 80 jaar af... De titel Receuil de mélanges, feestbundel, spreekt voor zich!
Volkmuziek leeft
Marks heeft niet geprobeerd historisch verantwoord de deunen te reconstrueren. Hij zegt daarover: "Het is gewoon een optelsom van de deunen waar we al dan niet toevallig ooit tegenaan zijn gelopen. Het is in principe het werkboek van Travak dat we slechts voor iedereen ter beschikking hebben gesteld. Daarom staan de deunen precies zo genoteerd zoals wij ze leuk vinden om te spelen, Dus is het is zeer wel denkbaar dat we een kopie van een kopie hebben genoteerd waarvan zelfs de titel niet eens meer klopt. Volksmuziek leeft, dus de deunen gaan op een gegeven moment ook een eigen leven leiden. Maar om heel eerlijk te zijn ga ik me er niet eens mee bezighouden of een nummer wel klopt zoals de bedenker het zich heeft voorgesteld."
Geen accoorden
Aangezien Marks enkel solo instrumenten bespeelt heeft hij zich niet bezig gehouden met accoorden. 'Maar', zo benadrukt hij, 'als er een vrijwilliger is die elk nummer van accoorden wil voorzien, of die alle auteurs op een rijtje wil zetten, of, of, of ,... dan hou ik me van harte aanbevolen! Er zullen ook geheid fouten in de notatie staan dus als iemand iets opvalt wat echt niet door de beugel kan, dan hoor ik dat ook graag. Daarbij wil ik wel opmerken dat dit boek niet de pretentie heeft van een wetenschappelijk naslagwerk. Discussies over een noot wel of niet gepunkteerd noteren ga ik niet aan. Traditionele muziek moet je vanuit je klo .. maag spelen, dus in plaats van precies naspelen wat er staat is het ook veel toffer om er je eigen gevoel op los te laten. De noten zijn slechts een leidraad waar je zelf iets mee moet doen..."
Kadootje
Dat hij er geen rooie rot eurocent aan verdient, deert Marks van geen kant. Hij doet het uit liefde voor de balfolk: "Ach, de hoop om rijk te worden heb ik al lang opgegeven", zegt hij. "Dit is ons eigen werkboek van waaruit wij spelen. Omdat het er op een gegeven moment best wel fraai uit begon te zien en er vrij veel onbekende en interessante stukken in staan waar veel muzikanten maar wat blij mee zullen zijn heb ik het op onze site gezet. Daar zaten verder geen flitsende pretenties achter. Gewoon een kadootje van muzikanten voor muzikanten omdat we weten hoe moeilijk het is om lekker klinkende bal muziek bij elkaar te schrapen."
De bundel is nu een paar dagen te downloaden op de site van Travak. Gisteren zette Marks een oproepje op folkroddels.be. Er blijkt veel belangstelling voor te zijn. Marks: "Het wordt steeds gekker! Ik sta de afgelopen dagen echt verbaasd te kijken wat m'n upload voor gevolgen heeft. We zijn nu 2 dagen verder, onze sitecounter is als een raket omhooggeschoten en gezien de 23 dankmails die ik al ontvangen heb lijkt het erop dat ik veel meer mensen blij gemaakt heb dan ik verwachtte! Tenslotte nemen de meeste mensen niet eens de moeite om je te schrijven."
Balmuziek leeft
"Ik had niet verwacht dat het zo'n beroering zou geven. Maar ik ben er wel blij om! Dat dit boek zo overweldigend goed aanslaat is voor mij een teken dat de echte traditionele bal muziek nog steeds leeft. Je ziet steeds steeds meer folkbands snoepen uit andere culturen en muziekrichtingen om hun muziek interessanter te maken, maar ik ben er heilig van overtuigd dat de echte kracht van de bourdonmuziek in de traditie van de muziek ligt. Voor veel mensen is traditionele muziek een flauwe hap, maar als je naar vooroorlogse opnamen luistert dan knalt het uit je koffergrammophoon. Kijk alleen al naar ons hoofdstuk 7 'Cabrette' wat daar voor moois staat. Daar zitten nummers van 100 jaar oud tussen waarmee je je nu nog met goed fatsoen bij het North Sea Jazz Festival kunt vertonen. Maar ik dwaal nu af geloof ik ..."