Festival Tilburg opent schatkist Italiaanse volksmuziek
'n Italiaan leeft als hij kan zingen
Het volgende artikel van de hand van onze eindredacteur Henk verscheen vrijdag
17 januari in het Eindhovens Dagblad
Gillen, krijsen, galmen, blaten als een schaap, ze krijgt het allemaal uit haar gezegende strot. Lucilla Galeazzi is een grote dame in de Italiaanse muziek. Haar temperament én stem zijn krachtig en vurig als 'n vulkaan. Haar bereik is ongekend. Het ene moment klinkt ze kristelhelder dan weer als een rasp.
Galeazzi vormt met haar groep een van hoofdacts van het International Folk Festival Tilburg. Dit hoog aangeschreven festival programmeert Italië als thema-land en de stem als thema-instrument. Met Galeazzi vangt Tilburg twee vliegen in een klap.
Italië is een land van zon en zee, maar zeker ook van zang. Elke regio heeft z'n eigen volksmuziekstijl, het noorden met haar West-Europese invloeden, het zuiden met die uit Griekenland en het Midden-Oosten. Maar de passie, romantiek en de liefde voor het lied is overal even sterk. Wie kent niet het Napolitaanse lied dat opera-componisten en onze eigen Willy Alberti inspireerde. De traditionele variant wordt in Tilburg vertolkt door Nuova Compagnia di Canto Popolare.
Volgens Lucilla Galeazzi zijn er meer overeenkomsten in de lappendeken aan stijlen dan enkel de zang: 'In het zuiden is er net als in het noorden een belangrijke rol voor de organetto en de tamboerijn'. Die organetto, een diatonische trekzak, is het populairste instrument in Italië. Twee vooraanstaande bespelers sieren het affiche in Tilburg: Riccardo Tesi (met band) en Ambrogio Sparagna (solo).
Hype
Italië brengt sinds de folkrevival in de jaren zeventig prachtige volksmuziekgroepen voort als La Ciapa Russa. Hier dringt enkel singer-songwriter Angelo Branduardi door. Maar diens liederen hebben weinig van doen met traditionele muziek. Net zo min als de onlangs gehypte onsmakelijke en matige 'La Musica della Mafia'.
Maar Nederland ontdekt nu de wáre Italiaanse volksmuziek. Op Crossing Border enkele maanden geleden sloot de muziekpers Banda Ionica als revelatie in de armen. Dit dertigkoppig gezelschap, dat begrafenismarsen reconstrueert, zou ook in Tilburg spelen, ware het niet dat het festival de benodigde financiën daarvoor onmogelijk rond krijgt.
Een Italiaan leeft als hij kan zingen. Vier man in een kring; vierstemmige zang met volkse teksten. Soms word je nog door die polyfone zang verrast op een zonnig dorpsplein. Maar deze ooit uit Frankrijk overgewaaide traditie leeft niet meer echt. Trekzak-wizzard Riccardo Tesi weet als etnomusicoloog dat het heeft plaats gemaakt voor eigentijdse hits: 'Maar gezongen wordt er nog steeds. Vroeger in het dialect, nu in het Italiaans. De onderwerpen gaan met de tijd mee, maar de stijl blijft nagenoeg identiek.'
Veldopnames
Lucilla Galeazzi zingt al haar hele leven. Haar carrière beslaat veel meer dan volksmuziek alleen. Zo stond ze onlangs met het ensemble L' Arpeggiata op het Holland Festival Oude Muziek in Utrecht. Ook leende ze haar stem aan tango- en jazzproducties. Als kind zong ze in een balorkest. Op de universiteit van Rome ontmoette ze musicoloog Diego Carpitella die veldopnames maakte bij oude Italianen. Galeazzi trok met hem mee over het platte land en ontdekte zo de schoonheid van het volkslied.
'Van klassiek geschoolde vrienden leerde ik mijn stem te ontwikkelen. Ik kwam in de leer bij de beroemde Giovanna Marini. Haar meerstemmige aanpak lijkt op die van de zang van werkers op de rijstvelden van Piemonte', zegt ze.
De muziek van Tesi, Galeazzi, Sparanga en Nuova Compagnia di Canto Popolare is op traditie gebaseerd. Er passeren eigen interpretaties van verhalende ballades, liefdes-tarantelles en dansbare frenitici en salterelli. Hoewel ze moderne invloeden toelaten straalt hun muziek nog puurheid uit.
Zo'n Riccardo Tesi is écht geïnteresseerd in de traditionele volksmuziek, doet er gericht onderzoek naar en doorspekt zijn jazzy muziek ermee. Maar er treedt in Italië ook vercommercialisering op door goedverkopende artiesten. Zoals Elena Ledda die akoestische natuurlijke klanken op haar jongste cd 'Mare Mannu' inruilt voor een opleukend elektronisch behangetje. Zij is dus nìet in Tilburg.
4de International Folk Festival Tilbrug, 23 t/m 26 januari. http://www.folkfestival.nl